[Thiền sư] Lâm Tế Nghĩa Huyền

ĐỐI THOẠI

📀 Một vị tăng hỏi: “Thế nào là kiến giải chân chính?”

Sư đáp:

Ngươi chỉ tất cả vào phàm vào thánh, vào nhiễm vào tịnh,… Phật ra đời chuyển đại pháp luân lại nhập Niết-bàn, chẳng thấy có tướng mạo đi lại, tìm cái sinh tử của Ngài trọn không thể được, liền vào Pháp giới vô sinh; nơi nơi dạo qua các cõi nước, vào thế giới hoa tạng, trọn thấy các pháp không tướng, đều không Phật pháp, chỉ có đạo nhân vô y (không nơi nương tựa) nghe pháp. Đó là mẹ chư Phật, bởi vì Phật từ vô y sinh. Nếu ngộ được vô y thì cũng chẳng còn Phật để ta đạt được. Nếu ngươi thấy được như thế, là kiến giải chân chính. Người học không hiểu chấp danh cú, bị danh phàm thánh làm ngại… Nếu các ngươi muốn trong sinh tử đi đứng tự do, tới lui tự tại thì hiện nay nên biết người đang nghe pháp này. Hắn không hình không tướng, không cội không gốc, không chỗ ở mà hoạt bát rõ ràng, ứng hiện muôn thứ hành động, chỗ dùng chỉ là không chỗ. Bởi thế, càng tìm càng xa, cầu đó thì trái, gọi đó là bí mật…__”

📀 Sư sắp tịch, bảo chúng: “Sau khi ta tịch, chẳng được diệt mất Chính pháp nhãn tạng của ta!”

Tam Thánh Huệ Nhiên bước ra thưa: “Đâu dám diệt mất Chính pháp nhãn tạng của Hoà thượng”.

Sư bảo: “Về sau có người hỏi, ngươi đáp thế nào?_” Tam Thánh liền hét.

Sư bảo: “Ai biết, Chính pháp nhãn tạng của ta đến bên con lừa mù diệt mất”.

📀 Có một hôm trong buổi lao động tập thể, Hòa thượng Hoàng Bá đang dẫy cỏ. Sư đi theo phía sau Hòa thượng.

Hoàng Bá quay đầu lại, thấy hai tay sư trống trơn bèn hỏi: Cuốc của ông đâu?

Sư đáp: Có người mang đi rồi.

Hoàng Bá nói: Ông bước tới gần đây ta có chút việc muốn bàn với ông.

Sư bước tới. Hoàng Bá đưa cây cuốc cuốc trên đất nói: Chỉ có cái này mà trong thiên hạ chẳng có người nhấc nổi.

Sư tiện tay nắm cây cuốc giở lên dựng trước mặt mình nói: Sư phụ nói chẳng ai nhấc nổi mà giờ đây trong tay Nghĩa Huyền rồi.

Hoàng Bá gật đầu nói: Nay thì có người lao động rồi đấy. Ta không cần lao động nữa.

Nói xong liền quay về viện.

📀 Hòa thượng Hoàng Bá một hôm lao động tập thể cày vườn trà. Hòa thượng đến sau, sư hỏi thăm rồi chống cuốc mà đứng.

Hoàng Bá hỏi: Phải chăng là mệt mỏi?

Sư nói: Vừa mới cuốc đất sao gọi là mệt mỏi được?

Hoàng Bá giơ gậy lên đánh. Sư đỡ gậy rồi đẩy ngã Hòa thượng.

Hoàng Bá gọi: Duy-na, duy-na! Hãy đỡ ta dậy!

Duy-na đỡ Hoàng Bá dậy nói: Hòa thượng sao mà chịu nổi tên khùng kia?

Hoàng Bá bèn đánh duy-na.

Sư tự cuốc đất nói: Các nơi hỏa táng, ta nơi đây chôn sống.

📀 Ngày kia, sư ngủ tại tăng đường trong hội Hoàng Bá. Hoàng Bá bước vào lấy gậy gõ vào mép giường Thiền 3 cái. Sư cất đầu thấy Hoàng Bá lại tiếp tục ngủ.

Hoàng Bá lại gõ chiếu 3 cái rồi lên gian trên gặp đệ nhất tọa nói: Thiền khách hậu sanh ở gian dưới ngồi Thiền. Ông ở đây vọng tưởng mà chi?!

Đệ nhất tọa nói: Lão Hòa thượng này chắc trúng gió độc quá!

Hoàng Bábèn đánh ông ta.

📀 Sư cùng Hoàng Bá trồng cây sam.

Hoàng Bá nói: Trong rừng sâu trồng nhiều cây thế để làm gì?

Sư nói: Thứ nhất để người đời sau làm cổ ký, thứ hai để sơn môn làm cột mốc.

Nói đoạn lấy cái mai bổ xuống đất ba cái.

Hoàng Bá nói: Tuy là như vậy nhưng mà ông ăn gậy của ta rồi.

Sư lại lấy cuốc bổ đất ba cái làm tiếng khóc hu hu.

Hoàng Bá nói: Thiền tông của ta đến ông, điều dự ghi đó mới ứng nghiệm.

📀 Sư nhân nửa hạ lên núi Hoàng Bá, thấy Hòa thượng đang xem kinh, sư nói: Con nguyên tưởng Hòa thượng là nhân vật này nọ trong chốn tùng lâm, té ra chỉ là lão Hòa thượng úm hắc đậu chỉ biết xem kinh, niệm Phật.

Nhân đó sư chỉ lưu lại ít ngày rồi định xuống núi.

Hoàng Bá nói: Ông vi phạm cấm lệ của hạ an cư nửa chừng lên núi giờ định nửa chừng xuống núi đó chăng?

Sư nói: Con lần này đến đây chỉ là để thăm hỏi, chứ không tính ở lâu.

Hoàng Bá bèn dùng gậy đuổi sư xuống núi. Sư đi được mấy dặm đường, trong lòng bồn chồn bất an, nghi hoặc chuyện này có điều không thỏa đáng, bèn quày lại ở trọn hạ an cư.

📀 Ngày nọ, sư lại từ giã Hoàng Bá ra đi.

Hoàng Bá hỏi: Ông định đi đến nơi nào?

Sư nói: Nếu không đi Hà Nam thì cũng đi Hà Bắc.

Hoàng Bá lại dùng gậy đánh sư.

Lần này sư chụp lấy gậy nói: Cái lão này, không được dùng loạn gậy gộc đui mù mà đánh nhầm người.

Hoàng Bá kêu toáng thị giả: Hãy lấy một đống Thiền bản lại đây!

Sư lại nương theo la: Thị giả, đem mấy bó lửa lại!

Hoàng Bá nói: Không cần như thế, chỉ cần ông đi thôi. Ngày sau ông sẽ cắt đứt đầu lưỡi của thiên hạ.

Thế là sư rời khỏi ra đi.

📀 Sư đi tới tháp Hùng Nhĩ.

Ông Từ hỏi: Ông lạy Phật trước hay là lạy Tổ Đạt Ma trước?

Sư nói: Ta Phật, Tổ gì cũng đều không lạy.

Ông Từ nói: Tổ với Phật cùng ông có oan gia gì mà đều không lạy?

Sư phát tay áo rời khỏi.

📀 Về sau, sư về đến cố hương, đáp lời mời thỉnh của mọi người, trụ tại Thiền uyển Lâm Tế ở thành nam, kẻ tham Thiền học đạo ùn ùn đến.

Một hôm, sư thượng đường nói: Các vị, trong nhục thể của con người có một vị chân nhân, thường thông qua cửa mặt của mọi ngươi (Mắt, tai, mũi, lưỡi) mà ra ra, vào vào. Các vị còn có ai không hiểu thì hãy hỏi lão tăng ta.

Lúc đó có ông tăng bước ra hỏi: Cái gì là vô vị chân nhân?

Sư bèn hướng về ông tăng đánh lui, nói: Vô vị chân nhân là cây quẹt phân.

📀 Sư hỏi Lạc Phổ: Từ lâu trở lại đây nhà Thiền chúng ta có người dùng gậy, có người dùng tiếng hét, ông cảm thấy điều nào thân thiết?

Lạc Phổ nói: Đều rất không thân thiết.

Sư hỏi: Thế nào mới coi là thân thiết?

Lạc Phổ liền hét, sư liền đánh.

📀 Sư hỏi Hòa thượng Mộc Khẩu: Thế nào là trâu trắng ngoài đường trống?

Mộc Khẩu làm tiếng như trâu kêu. Sư làm tiếng như nghé kêu.

Mộc Khẩu hỏi: Lão huynh đang làm gì thế?

Sư nói: Con súc sanh này!

• Hạnh sơn: là tên một ngọn núi ở vùng Bắc Kinh.
• Trâu trắng ngoài nhà: dẫn từ phẩm Thí Dụ trong Diệu Pháp Liên Hoa Kinh. Ông trưởng giả dùng 3 loại xe để dụ ba đứa trẻ mải chơi trong căn nhà bốc lửa để dụ chúng ra và sau đó cho chúng loại xe lớn nhất (Đại Thừa). Xe “trâu trắng”(白牛: bạch ngưu) là Phật Thừa, căn nhà bốc cháy chỉ thế giới Ta Bà; ngoài nhà chỉ cảnh giới giác ngộ. Hạnh Sơn không trả lời mà giả tiếng trâu kêu biểu thị đạo pháp nhiệm mầu không thể diễn tả bằng lời được mà phải tự mình thể ngộ. Câu hỏi của Lâm Tế có nghĩa là Đại Thừa có phải là con đường giải thoát không? Lâm Tế đặt câu hỏi này là giăng ra một cái bẫy để dụ hạnh Sơn vào cuộc tranh luận. Hạnh Sơn khôn ngoan không mắc bẫy, bằng lòng kêu Hồng! Hồng! như trâu. Câu mắng: Đồ súc sanh! là chấp nhận cách trả lời của Hạnh Sơn.
• Trác Châu Hạnh Sơn là học trò Vân Nham (780-841). Truyền Đăng Lục có ghi vấn đáp của Lâm Tế với Mộc Khẩu hòa thượng (Mộc+Khẩu= Hạnh 木+口=杏). Vậy Hạnh Sơn và Mộc Khẩu là một người)

📀 Đại Giác đến tham vấn Lâm Tế. Sư cất cây xơ quất lên Đại Giác trải tọa cụ ra. Sư ném cây xơ quất xuống, Đại Giác xếp lại tọa cụ đi vào tăng đường.

Chúng tăng hỏi: Ông tăng ấy có phải là người thân của Hòa thượng chăng? Đã không lễ bái Hòa thượng mà lại không ăn gậy của Hòa thượng?

Sư nghe xong sai người gọi Đại Giác ra hỏi: Mọi người nói ông không tham kiến trưởng lão?

Đại Giác nói: Xin chào.

Rồi liền tự trở lại tăng đường.

📀 Ma Cốc đến tham kiến Lâm Tế, sau khi trải tọa cụ ra hỏi: Mười hai mặt tượng Quan Âm, mặt nào là mặt thật?

Sư nhảy khỏi giường dây, một tay chộp lấy tọa cụ của Ma Cốc, một tay chụp lấy Ma Cốc nói: Quan Âm mười hai mặt đã đi về đâu rồi?

Ma Cốc chuyển mình định đến ngồi trên giường dây, sư liền dùng gậy đánh ông ta. Ma Cốc chụp lấy gậy, rồi đó hai người giằng co đi vào phương trượng.

📀 Sư thượng đường nói: Các vị, người cầu pháp nên để sanh tử ở ngoài, không né tránh chuyện táng thân, bỏ mạng. Lúc ta ở chỗ Hòa thượng Hoàng Bá, từng ba phen bị gậy bổ. Tưởng đến sự thân thiết bổ gậy của Hoàng Bá lúc ban sơ, giờ đây thèm ăn một trận đòn gậy của Hòa thượng, ai có thể ra tay cho ta ăn một gậy?

Lúc đó, có ông tăng nói: Con sẽ ra tay, Hòa thượng định ăn ít nhiều gậy đây?

Sư đưa gậy ra, ông tăng dang tay ra nhận, sư thuận tay bổ ông ta một gậy.

📀 Tăng hỏi: Cái gì là đệ nhất cú?

Sư nói: Tam yếu ấn khai chu điểm trách, chưa cho nghĩ ngợi sự phân biệt chủ khách.

Tăng hỏi: Thế nào là đệ nhị cú?

Sư nói: ___Bài trừ câu hỏi vô vị, ngăn chặn cơ duyên bên ngoài.

Tăng hỏi: Thế nào là đệ tam cú?

Sư nói: Nhìn xem trên rạp diễn trò rối, giật dây sau màn. Làm sao lý hội đây?

Sư lại nói: Một cú thoại cần có đủ ba huyền môn, mỗi huyền môn cần có tam yếu, có tạm thời, có thật hẳn, có chiếu có dụng, các vị muốn lý hội thứ nào?

Thiền sư Lâm Tế Nghĩa Huyền mất vào năm Đường Hàm Thông thứ bảy (866), ngày mùng 10 tháng 4 năm Bính Tuất, lúc sắp thuận thế có truyền lại bài pháp kệ:

Trôi chảy chẳng dừng hỏi thế nào

Chiếu rọi vô biên hỏi giống ai

Rời tướng, rời danh như chẳng bẩm

Thổi lông kiếm báu phải mau mài.

Nói kệ xong, ngồi nghiêm qua đời, thụy là Tuệ Chiếu Thiền Sư, tháp tên Trừng Linh.

LÂM TẾ NGỮ LỤC:

📀 Có người hỏi: Thế nào là chỉ ý của Tổ sư Đạt Ma từ Tây lại?

Sư đáp: Như quả có chỉ ý thì cứu tự thân còn không nổi.

Lại hỏi: Nếu đã không có chỉ ý thì nhị Tổ Huệ Khả làm sao đắc pháp?

Sư đáp: Đắc cũng kể như không đắc.

📀 Có một hôm, quan Thường thị họ Vương đến thăm, cùng sư đi đến trước tăng đường nhìn ngắm.

Quan Thường thị hỏi: Những người trong tăng đường này có xem kinh không?

Sư đáp: Không xem kinh

Thường thị lại hỏi: Có học Thiền không?

Sư đáp: Không học Thiền

Thường thị hỏi: Kinh đã không mà Thiền cũng không học vậy thì rốt lại làm cái gì?

Sư đáp: Dạy họ thành Phật, làm Tổ.

📀 Có vị thượng tọa tên Định đến tham yết hỏi: Đại ý của Phật pháp là gì?

Sư bước xuống giường Thiền chộp lấy ông ta vả một bạt tai rồi xô ra.

Thượng tọa Định xững vững vừa mới đứng lại được thì có ông tăng bên cạnh nói: Thượng tọa Định vì sao còn chưa lễ bái tạ ơn Hòa thượng?

Thượng tọa Định vừa lễ bái thì bỗng nhiên bừng ngộ.

📀 Long Nha hỏi: Thế nào là chỉ ý của Tổ sư từ Tây lại?

Sư nói: Đem cây Thiền bản đến đây cho ta!

Long Nha bèn lấy cây Thiền bản đưa cho sư. Sư đón lấy liền đánh.

Long Nha nói: Đánh thì mặc Hòa thượng đánh, nhưng mà đúng là chẳng có chỉ ý của Tổ sư.

Về sau, khi Long Nha là trụ trì, có ông tăng vào phương trượng thỉnh giáo: Khi xưa Hòa thượng đi hành cước hỏi hai vị Thiền sư, Hòa thượng có đồng ý với các ngài không?

Long Nha đáp: Tuy là hoàn toàn đồng ý, nhưng đúng là không có chỉ ý của Tổ sư.

📀 Sư đến chỗ Thiền sư Thúy Phong. Thúy Phong hỏi: Từ nơi đâu đến?

Sư đáp: Từ chỗ Hoàng Bá đến.

Thúy Phong hòi: Hoàng Bá có ngữ cú gì dạy người?

Sư đáp: Hoàng Bá không có ngữ cú.

Thúy Phong hỏi: Vì sao mà không có ngữ cú?

Sư đáp: Cho dù có thì cũng không có nơi để kể lại.

Thúy Phong nói: Không hề gì, hãy kể lại xem!

Sư nói: Một mũi tên đã bay tới trời Tây.

📀 Sư hỏi tăng nhân:

Có lúc một tiếng hét như kiếm báu của Kim Cương Vương, có lúc một tiếng hét như sư tử lông vàng ngồi, có lúc một tiếng hét như bện lông phủ cỏ dụ cá, có lúc một tiếng hét như chẳng phải dụng một tiếng hét, ông lãnh hội thế nào?

Ông tăng chính đang nghĩ ngợi, sư liền hét.