Koan 1
TẮC THỨ BẢY MƯƠI HAI
BÁCH TRƯỢNG HỎI VÂN NHAM
CỬ
Bách Trượng lại hỏi Vân Nham, “ Không có cổ họng với miệng môi, làm thế nào để nói đây?” Vân Nham nói, “Hòa thượng đã có cách nói chưa?” Bách Trượng nói, “ Ta đã làm chết con cháu rồi.”
BÌNH
Vân Nham làm thị giả cho Bách Trượng suốt hai mươi năm. Sau đó cùng với Đạo Ngô đến gặp Dược Sơn. Dược Sơn hỏi, “ Thầy ở trong chúng hội của Bách Trượng để làm cái gì?” Vân Nham nói, “ Thấu thoát sinh tử.” Dược Sơn hỏi, “ Thế đã thấu thoát được chưa?” Vân Nham nói, “ Cái đó không có sinh tử.” Dược Sơn nói, “Ở với Bách Trượng hai mươi năm mà vẫn chưa trừ hết tập khí.” Vân Nham từ biệt Dược Sơn rồi đến tham kiến Nam Tuyền. Sau đó lại trở về với Dược Sơn nữa rồi mới khế ngộ.
Nhìn xem cổ nhân tham học hơn hai mươi năm như thế mà vẫn còn nửa xanh nửa vàng. Vân Nham dựa vào xương chấp vào da, không thấu thoát được. Được thì cũng có hơi được, chỉ có điều chưa được đến nơi đến chốn. Há không nghe nói, “ Lời không thoát khuôn sáo, làm sao thoát trói buộc? Mây trắng ngang thung lũng, khiến nhiều người quên nguồn.”
Trong Tào Động tông đây gọi là “ xúc phá”. Cho nên mới nói rằng, “đá tung lầu phượng hoàng bên núi, song đừng bao giờ phạm húy kỵ.” Cho nên mới nói rằng, “ Phải vượt qua được khu rừng gai góc cái đã. Nếu không vượt qua được, từ đầu đến cuối chỉ bị vướng vào rễ má mà không tài nào cắt đứt được.” Như vừa rồi tôi mới nói rằng “ Chưa đến nơi đến chốn.” Vân Nham chỉ mãi lo đi thăm dò người khác. Bách Trượng mà thấy thầy ta như thế thế nào cũng túm lấy mà đập chết ngay.
Tuyết Đậu tụng rằng:
TỤNG
Hòa thượng có cách chưa?
Kim mao sư tử không ngồi xổm.
Hai hai ba ba trên đường cũ,
Dưới núi Đại Hùng búng tay không.
BÌNH TỤNG
“Hòa thượng có cách chưa? Kim mao sư tử không ngồi xổm.” Tuyết Đậu dựa vào các dữ kiện mà kết thúc công án. Đúng thì đúng, song có điều kim mao sư tử vẫn cứ không ngồi xổm trên mặt đất. Lúc sư tử bắt mồi, nó giấu răng ẩn móng, rồi ngồi xổm trên mặt đất để mà chồm tới. Bất chấp con mồi to hay nhỏ, bao giờ sư tử cũng sử dụng toàn uy, muốn làm tròn công việc của mình.
Vân Nham nói, “ Hòa thượng đã có cách nói chưa?” thầy ta chỉ đi trên con đường cũ mà thôi. Cho nên Tuyết Đậu mới nói là Bách Trượng búng tay một cách vô ích dưới núi Đại Hùng mà thôi.