Koan 1
TẮC THỨ SÁU MƯƠI BỐN
NAM TUYỀN HỎI TRIỆU CHÂU
CỬ Nam Tuyền lại nêu câu chuyện trên ra để hỏi Triệu Châu. Triệu Châu bèn cởi giầy cỏ ra đội lên đầu rồi bỏ đi. Nam Tuyền nói, “ Nếu như có ông ở đây, hẳn ông đã cứu được mèo rồi.”
BÌNH Triệu Châu đúng là người thừa của Nam Tuyền. Nam Tuyề vừa nói đầu Triệu Châu đã hiểu đuôi, vừa nêu lên đã biết chỗ cốt yếu. Buổi tối Nam Tuyền lại nêu câu chuynệ trên ra để hỏi Triệu Châu. Triệu Châu là tay chuyên gia lão luyện, bèn cởi giầy cỏ ra đội lên đầu rồi bỏ đi. Nam Tuyền nói, “ Nếu như có ông ở đó, hẳn ông đã cứu được mèo rồi.” Song thử nói xem, có phải là thật sự như vậy không? Nam Tuyền nói, “ Nếu như các ông nói được thì tôi không chém.” Như đá lửa điện chớp. Triệu Châu bèn cởi giầy cỏ đội lên đầu rồi bỏ đi. Thầy tat ham câu sống chứ không tham câu chết. Ngày ngày đổi mới, lúc lúc đổi mới, ngay cả ngàn bậc thánh cũng chẳng di dịch được một tơ hào. Các ông phải vận dụng tất cả gia bảo của nhà mình ra, mới thấy được cái đại cơ đại dụng của thầy ta.Triệu Châu nói, “ Ta là Pháp vương, tự tại nơi pháp.”
Nhiều người hiểu lầm nói rằng Triệu Châu tạm lấy giày cỏ làm con mèo. Có người bảo, Triệu Châu ngụ ý muốn nói, “ Khi ông nói, ‘Nếu các ông nói được thì tôi không chém,’ lập tức tôi đội giầy cỏ lên rồi bỏ đi. Chém mèo là chuyện của ông , chẳng can dự gì đến việc của tôi cả.” Song giải thích như thế chẳng có gì là đúng cả, trái lại chỉ là chỉ là cái trò ma quỉ mà thôi. Đâu có biết rằng ý của cổ nhân tựa như che trời chống đất.
Cha con họ ăn khớp với nhau, cơ phong hợp với nhau. Khi Nam Tuyền nêu đầu Triệu Châu lập tức hiểu đuôi. Người học bây giờ không biết chỗ xoay chuyển của người xưa, mà chỉ phù phiếm noi theo con đường của ý thức mà suy đoán. Nếu như các ông muốn thấy, thì cứ nhìn vào chỗ xoay chuyển của Nam Tuyền và Triệu Châu là thấy rõ ngay.
TỤNG
Công án viên mãn hỏi Triệu Châu,
Trong thành Trường An cứ nhàn du.
Giầy cỏ đội đầu không ai hiểu,
Về đến núi nhà bèn nghỉ ngơi.
BÌNH TỤNG
“Công án viên mãn hỏi Triệu Châu.” Khánh Tàng Chủ nói, “ Giống như thể một người quyết định công án, tám gậy là tám gậy, mười ba gậy là mười ba gậy. (Nam Tuyền) kể như đã phán đoán xong xuôi rồi. Song lại vẫn nêu lên hỏi Triệu Châu.”
Triệu Châu là người trong nhà của Nam Tuyền cho nên hiểu ý chỉ của Nam Tuyền. Thầy ta vốn là một người triệt để; bị khích là lập tức phản ứng và xoay chuyển. Thầy ta có mắt và óc của một bậc chuyên gia. Vừa nghe nêu lên đã lập tức vươn vai hành động. Tuyết Đậu nói, “ Trong thành Trường An cứ nhàn du.” Lậu đậu không phải ít. Cổ nhân nói, “ Trường An tuy vui song không phải là nơi để ở lâu dài.” Lại cũng nói, “ Trường An náo nhiệt quá, xứ của tôi yên tĩnh.” Song các ông cần phải hiểu cơ nghi, phân biệt được lỗi phải thì mới được.
“Giầy cỏ đội đầu không ai hiểu.” Việc đội giầy cỏ lên đầu này là việc vặt không có gì lắm chuyện, cho nên mới nói, “ Chỉ có tôi mới hiểu được, chỉ có tôi mới chứng được.” Lúc ấy các ông mới thấy được cái đồng đắc và đồng dụng giữa Nam Tuyền, Triệu Châu và Tuyết Đậu. Song thử nói xem, hiện giờ các ông hiểu như thế nào? “ Về đến núi nhà bèn nghỉ ngơi.” Núi nhà của thầy ta là chỗ nào? Nếu như thầy ta không hiểu hẳn sẽ không nói như vậy. Thầy ta đã hiểu, vậy thì thử nói xem núi nhà là ở đâu?